بنام حق

پندنامه یا خرد نامه اثری از قرن ششم هجری قمری است که به نثری بسیار شیرین و رسا نوشته شده است . این کتاب مجموعه ای از سخنان نغز حکیمان و دانایان و بزگانی است که نام آنها در ابتدای مقالات کتاب رفته است. این سخنان کلماتی قصار و نغز است که حاوی نکات ارجمند اخلاقی، عرفانی و حکمی است. این اثر با انشایی بسیار ساده وشیرین نزدیک به نثرهای سادة روان دوران آغازین نثر پارسی تالیف و نگارش شده است. متن زیر یک نمونه از این کتاب می باشد.

پاسخ های بزرگمهر حکیم به انوشیروان

انوشیروان، بزرگمهر حکیم را گفت: ای حکیم بزرگ، ما را آگاه کن و خبر ده از امور دشوار و جواب بده به نیک ترن صورت تا معلوم گردد و شک از دل برود.

حکیم بزرگمهر گفت: ای پادشاه بپرس از آنچه دشوار است. از خدای تعالی کمک می گیرم تا مرا توفیقی نیکو دهد به جواب دادن که او بر همه چیز تواناست. نیرو ده، جان و خرد است.

گفت اندر این چه خواهیم تا نعمت هر دو جهان خواسته باشیم؟ گفت: سه چیز؛ تندرستی، ایمنی، مال و نعمت

گفت در جوانی چه بهتر و در پیری چه بهتر؟ گفت: در جوانی دانش آموختن و در پیری به کار بردن

گفت: چه چیز است که به همه وقتی سزاوار است؟ گفت: به وظیفه خود مشغول بودن و خویشتن شناختن.

گفت: تدبیر با کِه کنم؟ گفت: با آنکس که سه چیز در وی باشد؛ دین و دانش و دوستی

گفت:‌نیکی کردن بهتر است یا از بدی دور بودن؟ گفت:‌از بدی دور بودن بهترین همة نیکی هاست.

گفت:‌بهتر از زندگانی چیست؟ گفت :‌بهتر از زندگی نیکنامی و بدتر از مرگ بیم است.

گفت:‌از زندگیها کدام خوشتر است؟ گفت:‌آنکه  در وی امید بُود.

گفت:‌کدام وقت در زندگی آدمی از همه ضایع تر؟ گفت: وقتی که بتواند در حق انسانی لطف کند، حاجتی را برآورد و از آن خودداری کند.

گفت: از مردمان کیست که پیشمانی او سخت تر است؟ گفت: آنکه کردار نیک در حق ناسپاس کند.

گفت: مردم را خرد از چه افزاید؟ گفت:‌از آموختن علم و ادب و هنر.

گفت: هنر اندر چیست؟ گفت:‌ در کوشش و پشتکار فراوان

گفت:‌ مردم دانا و نادان را چگونه بشناسیم؟ گفت به نیکی کردن

گفت:‌کدام دوست استوارتر؟ گفت: آن که از سود و زیان از تو برنگردد.

گفت:‌کدام فرزند است که باید به او بیشترین امید را داشت؟ گفت: آنکه فرهنگ بیشتر آموزد و از بدنامی بیشتر بپرهیزد.

گفت: چه باید گفتن؟ گفت: آنچه دل کسی را نرنجاند.